Początki
miejscowości Nawojowa sięgają 1320 roku. Założył ją, jako wieś rycerską, kasztelan krakowski Nawoj herbu Topór. W XVI stuleciu należała do Piotra Nawojowskiego, który ok. 1580-1590 wzniósł tutaj murowany dwór. Potem dobra te nabył Grzegorz Branicki, a od niego już w 1601 r. Lubomirscy, do których Nawojowa należała do 1713 r. Potem kilkakrotnie zmieniała właścicieli, by wreszcie stać się w 1799 r. własnością hrabiego Franciszka Stadnickiego herbu Szreniawa. Jego potomkowie rozbudowali ją i uczynili z Nawojowej rezydencję rodową.
W czasie II wojny światowej w pałacu stacjonowały wojska okupantów, a w 1945 r. majątek Stadnickich przejęło państwo.
Od 1982 r. mieściła się tutaj siedziba Państwowego Technikum Hodowlanego, a ostatnio Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego oraz Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Na obrazie Franciszek hrabia Stadnicki, 18 w. oraz zdjęcie herbu rodowego Stadnickich Szreniawa
Decyzja ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi ze 2013 roku – Zespół Pałacowo-Parkowy w Nawojowej – powrócił
do potomków Adama hr. Stadnickiego. Starosta Jan Golonka podpisał dokument „przekazujący posiadanie” zespołu pałacowo-parkowego i wręczył go Andrzejowi Mańkowskiemu – spadkobiercy hrabiego. Symboliczny klucz do drzwi pałacu otrzymał natomiast Andrzej Stadnicki – wnuk hrabiego. Prawowity właściciel majątku Adam Stadnicki z zamiłowania leśnik, stworzył podwaliny przyrodnicze pod późniejszy Popradzki Park Krajobrazowy. Budował kościoły, wspierał ubogich.
To dzięki niemu kwitł drobny handel i przemysł, rozwijała się też edukacja. Jego potomkowie są gwarantem,
że Pałac w Nawojowej będzie przywrócony do dawnej świetności – stając się miejscem spotkań dla ludzi kultury, sztuki i biznesu. Zajmuje się tym spółka, specjalnie właśnie powołana wyłącznie w tym celu – „Pałac w Nawojowej spółka z o.o.
Na zdjęciach od góry: Rodzina Mańkowskich i Stadnickich przed pałacem w Nawojowej. Wręczenie symbolicznego klucza Andrzejowi hrabiemu Stadnickiemu. Przekazanie dokumentów Andrzejowi hrabiemu Mańkowskiemu. Zdjęcia achiwalne z http://archiwum.sadeczanin.info
Pałac Stadnickich
składa się z dwóch prostopadłych względem siebie skrzydeł. Starsza część, zawierająca w sobie renesansowy dwór Piotra Nawojowskiego, jest dwupiętrowa, z przyporami i wieżyczkami na narożach. Plan budynku ma symetryczny
układ z sienią na osi. W piwnicach zachowały się kamienne sklepienia, na wyższych piętrach portale, piece i posadzki, a w niektórych pomieszczeniach malowane plafony.
Starszą część pałacu połączono z nowym skrzydłem sześciokondygnacyjną wieżą. Zachodnie, nowe skrzydło wzniesiono w układzie trzytraktowym, z ryzalitem od strony zachodniej. Po kilku przebudowach pod koniec XIX i na początku XX w. zyskało ono charakter modernistyczny z elementami neogotyku.
Pałac Stadnickich w Nawojowej, początek XX w. Fot. Arch.
Najważniejszych
zmian dokonał Adam Stadnicki w pierwszym 30-leciu XX w. Na parterze mieściła się jego kancelaria, a nad nią tzw. ogród zimowy ze szklanym dachem. Na piętrze znajdowała się biblioteka i salon, a drugie piętro zajmowały pokoje dziecięce. W tej części pałacu elementy wyposażenia wnętrz – drzwi, okna, portale, kominki, piece, ramy luster – utrzymane są w XIX-wiecznych, historyzujących formach.
Otaczające pałac założenie powstało w 1840 r. z inicjatywy Edwarda Stadnickiego. Rosną tutaj m.in. platan, tulipanowiec i dęby czerwone zasadzone w latach 40. XIX w. oraz tuje, cypryśniki, choiny, jedlice i grujeczniki japońskie z początku XX w.
Od góry: Adam Zbigniew Leon hr Stadnicki. Hrabiostwo Stefania i Adam Stadniccy Tekst: B. Sanocka (2008)